عليرغم پيشروي‌ها در نبرد دولت عراق و نيروهاي پيشمرگه کرد براي پس گرفتن موصل با پشتيباني ايالات متحده، به نظر مي‌رسد جنگي طولاني درپيش باشد كما اينكه مقامات عراقي از احتمال زماني در حدود شش ماه براي بازپسگيري استان نينوا خبرداده‌اند . جنگي که تازه آغاز شده، در زمره مهمترين و تاثيرگذار ترين جنگ‌هايي است كه در منطقه خاورميانه رخ داده و آينده سياسي بسياري از گروه‌ها و قدرت‌هاي حاضر درميدان نبرد به نتيجه آن بستگي دارد.
شانس خوبي وجود دارد که عمليات موصل در انتها به موفقيت در ريشه کن کردن داعش بيانجامد، اما سرعت در رسيدن به پيروزي در چنين جنگي تاثير قابل توجهي در يک دوره تاريخي از وقايع خواهد داشت. در مقابل اگر اين کار سخت طولاني شود، بازيگران مختلفي از جمله آمريکا، روسيه، قدرت‌هاي منطقه‌اي و گروه‌هايي نظامي، سعي خواهند کرد که رويدادها را به نفع خود شکل دهند.
دربين اتفاقات حادث شده، تنش بين آنکارا و بغداد بر سر حضور نيروهاي ارتش ترکيه در نزديکي موصل همچنان تشديد مي شود. رئيس جمهوري ترکيه، رجب طيب اردوغان به نظر مصمم است تا نقش خود را در آينده موصل حک کند و علي رغم مخالفت بغداد به نظر مي رسد ممکن است در طول مبارزات در برخي از مراحل دخالت کند. آنها دوست دارند به دفاع از ترکمن هاي سني بپردازند. آنکارا همچنين با احتياط مراقب فعاليت هاي پ ک ک و واحد کردهاي حفاظت خلق (ypg) در منطقه سنجار بين موصل و سوريه، است.
اين اصرار تركيه در حضور در جنگ موصل اگرچه از انديشه خود بزرگ بيني اردوغان نشأت مي‌گيرد، اما بهانه تركها براي حفاظت از دست نخوردن چينش مذهبي استان نينوا و برهم زدن تركيب جمعيتي در موصل مي‌تواند بيانگر عمق تنش‌هاي فرقه‌اي و مذهبي در اين جنگ نامعلوم باشد. درحال حاضر همه طرف‌هاي درگير از ائتلاف آمريكا تا ارتش عراق و مستشاران ايراني و كردها تمايل دارند تا داعش در موصل شكست بخورد. اما نبايد فراموش كرد كه موصل با حمله جنگي داعش سقوط نكرده بود، بلكه استفاده از جهت گيري‌ها و تعصبات مذهبي بود كه موجب پهن كردن فرش قرمز و تحويل كليد موصل به تروريست‌ها گرديد.
به نظر مي رسد که هيچ طرح جدي اي براي بازسازي پس از آزادي موصل وجود ندارد. سازمان هاي بين المللي براي ارائه کمک به شهروندان موصل که پيش از آزادسازي شهر از آن فرار کرده اند همکاري مي کنند اما هيچ برنامه اي براي پرداختن به مسائل بلندمدت و مهم تر از آن اسکان مجدد غيرنظاميان آواره بعد از پايان جنگ و بازگشت به شهر وجود ندارد. دقيقا همان اتفاقي که در مورد باقي مناطقي که از دست داعش خارج شد به وقوع پيوست.
علل ريشه اي جنگ موصل را بايد در اختلافات عميق داخلي عراق شامل سياست هاي فرقه اي دولت هاي قبلي و شکست نظام سياسي اين کشور براي ايجاد ترتيبات تقسيم قدرت دانست. مسلماً اگر عراق پس از آزادسازي موصل به اين مسائل اساسي نپردازد داعش دوباره برخواهد خاست. جنگ امروز موصل از آتش زير خاكستر اختلافات مذهبي كه در دوران نوري مالكي مورد بي توجهي و بعضاً جانبداري قرار گرفت، شعله مي‌گيرد. لذا بسيار حياتي است تا همزمان با پيشبرد اهداف نظامي در اين جنگ، طرح و برنامه‌اي نيز براي دوران بعد از جنگ نيز داشت.
درحال حاضر همه نيروها براي آزادسازي موصل بسيج شده‌اند اما خواست هيچ يك از آنها در پايان جنگ يكسان نيست. گروه‌ها و اقوام محلي به سبب رفتار غلط دولت مركزي همانطور كه به دنبال ايجاد يك حكومت مستقل براي خود بودند و به داعش اعتماد كردند، اينبار قطعاً به دنبال يك سهم ويژه در اداره موصل خواهند بود كه ممكن است با سياست‌هاي كلان دولت عراق مطابقت نداشته باشد.
دولت اوباما درماه‌هاي پاياني خود قرار داشته و به دنبال ثبت افتخار فتح موصل به نام خود مي باشد، اما هنوز مشخص نيست آيا دولت بعدي سياست افزايش يا كاهش حضور در جنگ موصل را دنبال خواهد كرد و اين خود به منزله نوعي بي ثباتي در آينده جنگ موصل مي‌باشد.
تكليف كردها نيز كاملاً مشخص است. آنها عليرغم هماهنگي فعلي با دولت عراق در عمليات نظامي، به دنبال تسلط بركركوك بوده تا گامي بلند را در ايده خودمختاري و استقلال از عراق بردارند و بركسي پوشيده نيست كه بارزاني بدون چشم طمع به كركوك حاضر به هزينه و تلفات نيست.
كشورها و قدرت‌هاي منطقه‌اي نيز هريك به دنبال ثبات مرزهاي امنيتي خود هستند كه وراي جغرافياي ارضي تعريف مي‌شود. تركيه، ايران و عربستان هريك به دنبال ثبات مد نظر خود در عراق و چينش مذهبي آن هستند. پيش بيني نتيجه جنگ موصل زياد سخت و يا به دور از ذهن نيست و قطعاً نيروهاي ائتلاف نظامي دولت عراق به پيروزي‌هاي بزرگي دست خواهد يافت، اما آينده موصل و دوران پسا جنگ براي عراق و ديگر كشورهاي منطقه بسيار حائز اهميت خواهد بود، چراكه آتش جنگ مذهبي با توجه به سطح اختلافات موجود به اين سادگي خاموش شدني نيست.
شانس خوبي وجود دارد که عمليات موصل در انتها به موفقيت در ريشه کن کردن داعش بيانجامد، اما سرعت در رسيدن به پيروزي در چنين جنگي تاثير قابل توجهي در يک دوره تاريخي از وقايع خواهد داشت. در مقابل اگر اين کار سخت طولاني شود، بازيگران مختلفي از جمله آمريکا، روسيه، قدرت‌هاي منطقه‌اي و گروه‌هايي نظامي، سعي خواهند کرد که رويدادها را به نفع خود شکل دهند.
دربين اتفاقات حادث شده، تنش بين آنکارا و بغداد بر سر حضور نيروهاي ارتش ترکيه در نزديکي موصل همچنان تشديد مي شود. رئيس جمهوري ترکيه، رجب طيب اردوغان به نظر مصمم است تا نقش خود را در آينده موصل حک کند و علي رغم مخالفت بغداد به نظر مي رسد ممکن است در طول مبارزات در برخي از مراحل دخالت کند. آنها دوست دارند به دفاع از ترکمن هاي سني بپردازند. آنکارا همچنين با احتياط مراقب فعاليت هاي پ ک ک و واحد کردهاي حفاظت خلق (ypg) در منطقه سنجار بين موصل و سوريه، است.
اين اصرار تركيه در حضور در جنگ موصل اگرچه از انديشه خود بزرگ بيني اردوغان نشأت مي‌گيرد، اما بهانه تركها براي حفاظت از دست نخوردن چينش مذهبي استان نينوا و برهم زدن تركيب جمعيتي در موصل مي‌تواند بيانگر عمق تنش‌هاي فرقه‌اي و مذهبي در اين جنگ نامعلوم باشد. درحال حاضر همه طرف‌هاي درگير از ائتلاف آمريكا تا ارتش عراق و مستشاران ايراني و كردها تمايل دارند تا داعش در موصل شكست بخورد. اما نبايد فراموش كرد كه موصل با حمله جنگي داعش سقوط نكرده بود، بلكه استفاده از جهت گيري‌ها و تعصبات مذهبي بود كه موجب پهن كردن فرش قرمز و تحويل كليد موصل به تروريست‌ها گرديد.
به نظر مي رسد که هيچ طرح جدي اي براي بازسازي پس از آزادي موصل وجود ندارد. سازمان هاي بين المللي براي ارائه کمک به شهروندان موصل که پيش از آزادسازي شهر از آن فرار کرده اند همکاري مي کنند اما هيچ برنامه اي براي پرداختن به مسائل بلندمدت و مهم تر از آن اسکان مجدد غيرنظاميان آواره بعد از پايان جنگ و بازگشت به شهر وجود ندارد. دقيقا همان اتفاقي که در مورد باقي مناطقي که از دست داعش خارج شد به وقوع پيوست.
علل ريشه اي جنگ موصل را بايد در اختلافات عميق داخلي عراق شامل سياست هاي فرقه اي دولت هاي قبلي و شکست نظام سياسي اين کشور براي ايجاد ترتيبات تقسيم قدرت دانست. مسلماً اگر عراق پس از آزادسازي موصل به اين مسائل اساسي نپردازد داعش دوباره برخواهد خاست. جنگ امروز موصل از آتش زير خاكستر اختلافات مذهبي كه در دوران نوري مالكي مورد بي توجهي و بعضاً جانبداري قرار گرفت، شعله مي‌گيرد. لذا بسيار حياتي است تا همزمان با پيشبرد اهداف نظامي در اين جنگ، طرح و برنامه‌اي نيز براي دوران بعد از جنگ نيز داشت.
درحال حاضر همه نيروها براي آزادسازي موصل بسيج شده‌اند اما خواست هيچ يك از آنها در پايان جنگ يكسان نيست. گروه‌ها و اقوام محلي به سبب رفتار غلط دولت مركزي همانطور كه به دنبال ايجاد يك حكومت مستقل براي خود بودند و به داعش اعتماد كردند، اينبار قطعاً به دنبال يك سهم ويژه در اداره موصل خواهند بود كه ممكن است با سياست‌هاي كلان دولت عراق مطابقت نداشته باشد.
دولت اوباما درماه‌هاي پاياني خود قرار داشته و به دنبال ثبت افتخار فتح موصل به نام خود مي باشد، اما هنوز مشخص نيست آيا دولت بعدي سياست افزايش يا كاهش حضور در جنگ موصل را دنبال خواهد كرد و اين خود به منزله نوعي بي ثباتي در آينده جنگ موصل مي‌باشد.
تكليف كردها نيز كاملاً مشخص است. آنها عليرغم هماهنگي فعلي با دولت عراق در عمليات نظامي، به دنبال تسلط بركركوك بوده تا گامي بلند را در ايده خودمختاري و استقلال از عراق بردارند و بركسي پوشيده نيست كه بارزاني بدون چشم طمع به كركوك حاضر به هزينه و تلفات نيست.
كشورها و قدرت‌هاي منطقه‌اي نيز هريك به دنبال ثبات مرزهاي امنيتي خود هستند كه وراي جغرافياي ارضي تعريف مي‌شود. تركيه، ايران و عربستان هريك به دنبال ثبات مد نظر خود در عراق و چينش مذهبي آن هستند. پيش بيني نتيجه جنگ موصل زياد سخت و يا به دور از ذهن نيست و قطعاً نيروهاي ائتلاف نظامي دولت عراق به پيروزي‌هاي بزرگي دست خواهد يافت، اما آينده موصل و دوران پسا جنگ براي عراق و ديگر كشورهاي منطقه بسيار حائز اهميت خواهد بود، چراكه آتش جنگ مذهبي با توجه به سطح اختلافات موجود به اين سادگي خاموش شدني نيست.
روزنامه آفرینش
جدیدترین اخبار
پربیننده ترین
